Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Een leerling leert verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te dragen, als zijn omgeving hem daarvoor de ruimte en mogelijkheden biedt.
Door leerlingen meer vrijheid te bieden kunnen zij eigen keuzes maken en een actieve leerhouding ontwikkelen. Maar vrijheid betekent niet dat alles zomaar kan en mag. Het is een taak van de leraar om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen.
Dit vindt u o.a. terug in:
De leerlingen bepalen zelf de volgorde bij het werken aan de taak
De leerlingen houden zelf hun werk / materiaal / taakbrief bij
De leerlingen kunnen regelmatig kiezen met wie en waar ze werken.
Vrijheid en daarbij verantwoordelijkheid is essentieel voor de ontplooiing van een kind. Het kind moet leren die vrijheid te kunnen hanteren. Daarom is het zo belangrijk om de kinderen verantwoordelijkheid te geven waardoor zij kunnen leren om te gaan met het begrip vrijheid.